ماساژ

زرگ مرد تاریخ پزشکی تمدن بشریت ، پدرِ علی ، حضرت حسین ، پسر عبدالله ملقب به بوعلی سینا ( حسین بن عبدالله ابوعلی سینا ) ، در فصلِ چهارمِ تعلیمِ دومِ فنِ سوم از کتاب ارزشمند قانون در طب برای ماساژ ، 4 هدف را متصور میشود : 1) متراکم کردن بدن های متخلخل ( یعنی اینکه بعضی از قسمت های بدن دارای فضاهای توخالی و از هم گسسته می باشد که به کمک ماساژ این نقیصه بر طرف می گردد ) . 2) سخت نمودن اندام های نرم . 3) تخلخل بخشیدن به اندام های متراکم ( شاید بعضی از اندام ها برای انجام بهتر کارشان به علت تراکم و سفتی بیش از اندازه نتوانند به وظایف خود عمل کنند ) . 4) نرم کردن اندام های سخت و سفت .
کلاً ماساژ را برای این انجام میدهند که بدن را برای کارائی بهتر آماده کنند که در نهایت ، چهار هدف بالا را برای این کار در نظر گرفته اند

ماساژ دارای چند نوع است :
1- مالش سخت که اندام ها را سختی می بخشد .
2- مالش نرم که اندام ها را سست می کند .
3- مالش زیاد که انسان را لاغر می کند .
4- مالش معتدل که به بدن فربهی می دهد .
اگر این چهار نوع ماساژ را با هم ترکیب نمائیم ، نُه حالت مالش بوجود می آید :A) سخت و نرم B) سخت و زیاد C) سخت به اعتدال D) نرم و زیاد E) نرم به اعتدال ؛ که با چهار نوع اول جمعاً نُه حالت ماساژ به دست می آید .
5- مالش زبر : محل مورد نظر را با پارچه ای زبر ، مالش می دهند تا خون به سرعت به سطحِ زیر پوست بیآید .
6- ماساژ صاف : بوسیله پارچه ای که زبر نیست بدن را مالش می دهند که خون را جمع کرده و در اندام متوقف می سازد .
حضرت ابن سینا (ره) می فرماید که همه انواع ماساژ قاعده مند هستند که رعایت این قواعد را حتما باید کرد :
ماساژ حتماً قبل از ورزش باید انجام شود ( منظور این است که بعد از ماساژ باید ورزش انجام داد ) در حین ورزش نیز باید ماساژ را برنامه ریزی نمود و بین ورزش ماساژ های خاصی را باید انجام داد که این ماساژها باید تندتر از ماساژِ قبلِ ورزش صورت پذیرد و بعد از پایان ورزش ، مالشی بایسته آن ، که آن را آرامش بخش می نامند ( به قول امروزی ها ماساژِ ریلکس ) .
ابوعلی هدف از ماساژ نهائی را اینگونه تبیین می کند که ورزش نوعی از فعالیت بدنی است که بسیاری از مواد دفعی را که بدن نمی تواند دفع کند را دفع می نماید ، اما باز هم مقداری از موادی که باید دفع شود دفع نمی شود و در بافت های عضلانی متوقف می شود و در اثر این توقف ، این مواد پس از ورزش ، گداخته شده و همچنان در بدن باقی می ماند و تنها روشی که این مواد را می تواند دفع کند ماساژ آرام بخش است که با این ماساژ ، ورزشکار خرم و با نشاط می شود و اگر این مواد در عضلات باقی بماند باعث کسلی و خستگی و کوفتگی فرد بعد از ورزش می شود .
مالش دادن بعد از ورزش باید آهسته و معتدل باشد بهتر است مالش با روغن بر بدن همراه باشد . ورزش نباید به شکلی انجام شود که پوست را چنان به سختی و زبری و ستبری بکشاند که اندام ها نیز از این سختی تاثیر بپذیرند و به سختی بگرایند ، زیرا در این حالت اگر ورزشکارِ ما خردسال باشد از رشد و نمو باز می ماند . برای نوجوانان نیز این کار زیان آور است اما نه باندازه خردسالان !!!
نکته ای که این بزرگوار به ما گوشزد می کند این است که اگر به هر نحوی در ورزش اشتباهی رخ داد که تن را به سختی و سفتی و ستبری کشاند ، بهتر از آن اشتباهی است که سختیِ لازم را به نرمی برساند ؛ چون گداختنِ زیاد را میتوان به راحتی و آسان تر از تباه پذیریِ تَن که ناشی از نرمیِ خارج از حد لازم آن است جبران نمود .
ایشان مالش سخت و زبرِ مفرط را برای خردسالان ممنوع می کند و علت آنرا جلوگیری از رشد و بالندگی آنان معرفی می کند که تفصیل و شرح این نکته را به بعد از بیان اوقات ورزش و برنامه های آن موکول می کند و در ادامه یادآوری می کند که میخواهم در اینجا راجع به ورزش پایانی که آنرا آرامش بخش نامیدیم بحثی داشته باشیم :
مالشِ پایانی در حقیقت جزئی از ورزش به شمار می آید بخاطر همین هم به عنوان ورزشِ پایانی مطرح شد . باید اول تن را روغن اندود کرد و به تندی آنرا مالش داد ، بعد ، مالش را به تدریج بحالت اعتدال درآورد . بهتر است در این نوع از ماساژ ، دست های زیادی را شرکت داد تا همه ماساژ دهند . پس از ماساژ باید بوسیله پارچه ای لُنگ مانند ، تمام اندام ها را تحت فشار قرار داد تا اندام ها مواد دفعی را از خود بتکانند . در این هنگام شخص باید نفس را در سینه نگهدارد و بویژه اگر عضلات شکم را شل کند بسیار خوب است و اگر نتوانست که ماهیچه های شکم را شل کند ماهیچه های سینه را بفشارد . سپس با کمی فشار ، پارچه را بر ماهیچه های شکم بگذارند تا احشاء نیز نیروی خود را بازیابند و بیاسایند . در اثنای این مالش دادن ، ورزشکار باید راه برود ،‌بر پشت بخوابد و هر دو پای خود را با دو پای همقطارش به صورت متقاطع ( مشبک ) در آورد .
اشخاصی که ورزشکار حرفه ای اند ، در و سط ورزش نیز به حبس نفس می پردازند و گاهی نیز ماساژ آرامش بخش را انجام می دهند ، یعنی ورزش را قطع می کنند و به ماساژ می پردازند و اگر بخواهند ورزش را ادامه دهند باز به ورزشگاه بر می گردند و ورزش را از سر میگیرند . چنین کسانی که هدفشان از ماساژ ، گرفتن نیرو است ، به مالش دراز مدت در چنین حالتی ( یعنی بین ورزش ) نیاز زیادی ندارند . بدیهی است که ورزشکار با حالت خستگی و نیروی خود بسیار آشناست و نمیخواهد تمام حرکات مالش پایانی را انجام دهد بلکه وقتی احساس نوعی خستگی کرد تن خود را به نرمی با روغن ماساژ می دهد چنانکه بعدا در مبحث ورزش ذکر می کنیم . ورزشکار وقتی اندام های خود را خشک دید ، مالش را فزونی می دهد تا اندام ها را به حالت اعتدال بازگرداند . مالش و فشار آوردن با دست بر تن قبل از خواب مفید است ، زیرا بدن را خشکی میدهد و نمیگذارد رطوبت به سوی مفاصل جریان یابد ، این را بدان !!!

همه محققین و مشتاقان طب سنتی می دانند که وقتی فرد در خواب می رود ، بدن به خود رطوبت میگیرد ، یعنی جذب رطوبت می کند حضرت بوعلی میفرماید که قبل از خواب ماساژ را انجام بده که تن را خشک کند که این رطوباتی که جذب میشود صرف جبران آن رطوبتی شود که به وسیله ماساژ از دست رفته و بدین وسیله رطوبت در تن بالا نرود و فرد را دچار بیماریهای رطوبی نکند .
با توضیحی که در بالا آمد متوجه شدی که افرادی که بیماریهای رطوبی دارند می توانند از ماساژ بهره کافی را ببرند . همچنانکه گفته شد ، بحث ماساژ از نظر ابوعلی ، زیر مجموعه ورزش قرار میگیرد و در مبحث ورزش ها به شکل مفصل درباره آن صحبت خواهد کرد . منتهی در مبحثی که در بالا آمد ، اصول را یاد آوری می کند .
اما چون من ، هدفم پیگیریِ مبحث ماساژ است ، در تاپیک جداگانه ای به ورزش میپردازم و در اینجا فقط ماساژ را بررسی می کنم .
ادامه دارد ...
اصول و نحوه ماساژ در طب سنتی (2)

با سلام
درنوشته پیشین یاد گرفتی که ماساژ در طب سنتی 4 هدف را دنبال می کند به این شرح : 1) متراکم کردن بدن های متخلخل ( یعنی اینکه بعضی از قسمت های بدن دارای فضاهای توخالی و از هم گسسته می باشد که به کمک ماساژ این نقیصه بر طرف می گردد ) . 2) سخت نمودن اندام های نرم . 3) تخلخل بخشیدن به اندام های متراکم ( شاید بعضی از اندام ها برای انجام بهتر کارشان به علت تراکم و سفتی بیش از اندازه نتوانند به وظایف خود عمل کنند ) . 4) نرم کردن اندام های سخت و سفت .
اما هدف پنجمی نیز به ذهن من می آید و آن ، این است که ماساژ می تواند سردی یی که منجمد کنند بوده و یا بادی که محتبس شده است را از عضو ، دفع کند و حقیقتاً اینچنین کاری بجز از دلک بر نمیآید .
و دانستی که ماساژ را برای این انجام میدهند که بدن را برای کارائی بهتر آماده کنند که در نهایت ، چهار هدف بالا را برای این کار در نظر گرفته اند .
و نیز متوجه شدی که ماساژ دارای چند نوع است :
1- مالش سخت که اندام ها را سختی می بخشد .
2- مالش نرم که اندام ها را سست می کند .
3- مالش زیاد که انسان را لاغر می کند .
4- مالش معتدل که به بدن فربهی می دهد .
اگر این چهار نوع ماساژ را با هم ترکیب نمائیم ، نُه حالت مالش بوجود می آید :A) سخت و نرم B) سخت و زیاد C) سخت به اعتدال D) نرم و زیاد E) نرم به اعتدال ؛ که با چهار نوع اول جمعاً نُه حالت ماساژ به دست می آید .
5- مالش زبر : محل مورد نظر را با پارچه ای زبر ، مالش می دهند تا خون به سرعت به سطحِ زیر پوست بیآید .
6- ماساژ صاف : بوسیله پارچه ای که زبر نیست بدن را مالش می دهند که خون را جمع کرده و در اندام متوقف می سازد .
اما در ادامه میخواهم 6 مورد بالا را برایت توضیحی مختصر بدهم که بدانی مکانیزم آن چگونه است . از ابتدا شروع می کنیم :
1- این نوع از ماساژ ، بوسیله مصرف نیروی زیاد و محکم و به زور می باشد و همانطور که گفته شد اندام ها را سخت می کند . دلیلش این است که رطوبات سست کننده به شدت تحلیل می رود و روح ( منظور روح طبی است ) و خون به سمت محل ماساژ جذب میشود .
2- به دلیل اینکه این ماساژ با ملاطفت و به نرمی صورت میگیرد ، رطوبات تحلیل نمی روند و بالعکس ، جذب میشوند و در آنجا میمانند و به همین دلیل اندام را نرم و سست می کند . اینها هم به این دلیل رخ می دهد که ماساژ روزنه های پوست را باز کرده و باعث قبول و دریافت مواد می گردد و نمی تواند مواد را تحلیل ببرد و در آنجا ماندگار میشوند و اگر ماساژ قوی بشود تحلیل می روند .
3- دلیل اینکه این ماساژ باعث لاغری میگردد آن است که ماساژِ زیاد باعث تحلیل میشود ؛ خصوصاً اگر به مدت طولانی انجام پذیرد و سخت هم باشد .
4- این ماساژ به سبب جذب و توجه روح و حرارت و خون به حد معتدل و عدمِ تحلیل بیش از اندازه ، مسبب چاقی است .
5- این مدل از ماساژ باعث زبری و خشنی عضوِ ماساژ داده شده میشود . علت آن ، جذب زیاد خون و تحلیل سریع رطوبات و اجزاء لطیف عضو ، و جمع شدن مواد غلیظ متکاثف عضو است .
6- این ماساژ به علت جذب کم و عدم تحلیل ، باعث نیکوئیِ رنگ عضو می شود . به خصوص ماساژ های زیبائی صورت که باعث جذب رطوبت به پوست شده و چین و چروک را بعد از چند جلسه کاملاً از بین برده و به علت جذب مناسب خون در زیر پوست مسبب باز شدن رنگ چهره می شود .

همانطور که عرض شده بود ، ماساژ ، قسمی از ورزش است . چرا ؟ چون موجب رقیق شدن مواد فاسد و تحلیل آنها می شود . همچنین باعث جذب مواد نیکو و فوران حرارت غریزی و باعث خوش فرمی و در حقیقت بهترین حالت از لحاظ سفتی و شلی و شکل و قیافه اصلیِ تمام اعضاء ، وتر ها ، عضله ها ، و سلسله اعصاب به سبب تحلیل رطوبات سست کننده و فاسد کننده از آنهاست . علاوه بر چیزهائی که گفته شد ، فواید دیگری هم دارد که ورزش ها ، هیچ کدام ندارند که این فواید به قرار زیر است :
1) مواد غلیظ و لزجی که در عضوی خاص ، ماندگار شده باشد را تحلیل می دهد که غیر از دَلک ، این امر حاصل نمی شود .
2) اگر عضوی ، به شکل مادرزادی ، لاغر باشد ( مثلاً ماهیچه بازوی دست چپ نسبت به تمام اندامها و نسبت به عضو دست راست لاغر تر باشد ) و یا اینکه فرد و یا عضوی از فرد به علت خاصی ( حوادث ، تغذیه نا صحیح و ... ) لاغر بشود و به هر تقدیر عضوی را که بخواهند فربه و چاق کنند ، ماساژ به سبب فوران حرارت و وسیع شدن مجاری و تحلیل رطوبات و غلظت مواد در ناحیه مورد نظر ، باعث چاقی و فربهی و عِظَم آن عضو می گردد . چون که افعالِ غذا رسانی و رشد کامل نمی شود مگر به ایجاد حرارت و توسیع مجاری خون و روح ، و همین امر هم حاصل نمیشود مگر به انجام ماساژ و دلک .
3) درعضوی خاص ، سردیِ منجمد کننده یا یک باد محتبس شده باشد که که لازم باشد آن را دفع کنی . بدان که بجز دلک ، چیزی دیگر یارای تو نیست .
4) هرگاه که بخواهیم ماده ای را از بالا به سمت پائین جذب کنیم و در آن موضع ، قرار دادن محاجم و ربط متعسر و متعذر باشد ، در این مرحله نیز چاره ای جز ماساژ نداریم .
تبصره : غمز و کبس و ربط ، که عبارت است از فشار بر اعضا و پاشیدن دارو به اعضا و بسیتن آنهاست ، نزدیک تر به منافعِ ماساژ است .
تبصره : در ماساژ و غمز و کبس و ربط ، باید از عضو شروع نمایند و به اطراف و خارج آن روند و به سوی آن فرود آیند و در دلک باید به نرمی و سبکی شروع به ماساژ کنید و بتدریج قوی و شدید کنید . زیرا غرض و هدف از ماساژ دو چیز است :
الف) جلوگیری از تحلیل رطوبات لازمِ بدن .
ب) تحلیل فضولات باقی مانده در بدن که توسط هیچکدام از روشهای تنقیه ( یعنی پاکسازی بدن ) قابل دفع نبوده اند .
نکته بسیار بسیار مهم :
اگر قصد ما هدف اول ، یعنی حبس رطوبات باشد ، باید از روغن هایی که داری مزاج رطوبت زا و مسدود کننده روزنه های پوست است استفاده کنیم .
و هنگامی که منظور ما از ماساژ تحلیل باشد ، ماساژِ بدون روغن هم کافی است و اگر روغن مالی مینمائید باید از روغن های محلله ( تحلیل برنده ) بهره برد ؛ و در ماساژ ، هدف هر چه که میخواهد باشد ، مدارا و اعتدال در کار را باید رعایت کرد . چون بدن بعد از ورزش ، به ضعف میل می کند و ماساژ در این حالت ضعف ، باید که معتدل باشد .
تبصره : ماساژی که پیش از ورزش انجام گیرد ، اعضای بدن را برای حرکت آماده و مهیا می کند ، این را « دَلْکِ مُلَیِّنْ » می نامند . و ماساژی را که بعد از ورزش که برای بازگشت انرژی و تسکین مواد و راحتی عضو انجام می دهند « دلک استرداد » یا دلک مسکن یا دلک راحت و یا به قول ابن سینا ، آرامش بخش می گویند که در این ماساژ همانطوری که عرض شد باید دست ها زیاد باشد و مواضع زیادی از بدن را باید مالش دهید در جهت های مختلف تا اثر این ماساژ به تمام اجزاء عضو برسد .
تا اینجا باندازه کافی با اصول مورد نیازت آشنا شدی . با توکل به خدا در نوشته های بعدی انواع ماساژ و اصولی که علم امروز بیان می کند را بررسی می کنم .
اصول و نحوه ماساژ (3)
با سلام
در این مقال ، به بیان ماساژهائی که در دنیا به صورت رسمی انجام میگیرد می پردازم . اما نکاتی که در بنوشته های پیشین مطالعه کردی را همواره به عنوان اصول و مبادی در خاطر داشته باش .
مباردت به ماساژ ، بدونِ شناخت کافی از تئوری و اساس آن ممکن نیست . در دو نوشته قبل که با من همراه بودی ، مبادی این فنْ را از دیدگاه طب سنتی و فاخرِ ایران آموختی . برای یک درمانگر ، دانستنِ چگونگیِ عملکرد بدن ، دارای اهمیت فراوانی است . بدیهی است که در انجام ماساژ ، باید از آنچه که انجام می دهی ، درک کامل و کافی داشته باشی .
تعاریف بی شماری برای ماساژ ارائه شده که به چند نمونه آن اکتفا می کنیم :
- شیوه ای علمی برای درمان بعضی از بیماریها که با دستکاری خارجی بافت های نرم انجام می پذیرد و گونه های مختلفی از تکنیک های ماساژ موجود است .
- دستکاریِ علمیِ بافت هایِ نرم بدن ، جهت درمان .
- حرکات دقیق دست ها روی سطح بدن زنده با اهداف درمانی .
- مانور دست های درمانگر رو
ی پوست بدن بیمار و روی بافت های زیرجلدی که ممکن است به طور ایستا یا حرکتی باشد و از حیث شدت فشار اعمال شده متغیر گردد .
- دستکاری آگاهانه ی بافت های نرمِ بدن با اهداف درمانی .
بر اساس عقیده ما ، تمام شیوه های طبی که از منظر فقه اسلامی صحیح باشد ، از جانب حضرت الله به انسان آموخته شده است . چنانچه در کتاب دانشنامه احادیث پزشکی صفحه 19 آمده است که : « خداوند ، آدم را از بهشت فرود آورد و او را از آگاهی به همه چیز ، برخوردار ساخت . نجوم و پزشکی ، از جمله چیزهائی بود که خداوند ، وی را از آنها آگاه ساخت . » یکی از اسامی پروردگار ، طبیب است . پس معلوم میشود که علم و عمل طبابت از جانب کیست !!!
اما پزشکی بین الملل ، در مورد تاریخ ماساژ اینگونه سخن می گوید : ماساژ قدیمی ترین شکل درمان جسمی است که بشر به آن دست یافته است . حرکات ضربه ای و مالشی بافت ها ، احتمالاً تکامل حرکات غریزی است که در دیگر پستانداران مشاهده می شود . تماس ، ضربه و مالش پوست بخش جدا نشدنی زندگی ماست . ما با این عمل می توانیم که احساسات و هیجانات خود را به دیگران انتقال دهیم و با او ارتباط برقرار کنیم . این تماس و مالش پوست به تدریج رسمیت یافت و به شکل ماساژ درآمد تا بدن را به حالت استراحت و آرامش در آورد . به تدریج با تکامل پزشکی ، ماساژ به گروه روشهای درمانی وارد شده است . واژه ماساژ از ریشه عربی مَس گرفته شده که به معنی فشار آرام می باشد . بسیاری از تمدنهای باستان ، سیستم های پیشرفته ماساژ خود را بوجود آوردند . منابع بی شماری نشان دهنده این است که آنها ماساژ را در موارد بسیاری از درمانها استفاده می نمودند . مُبلغ ماساژ درمانی در اروپا فرانسویان می باشند . آنان پس از بازگشت از چین در ابتدای سده ی نوزدهم ، کونگ فو تائوتسه ، که نوشته های پزشکی چینی است و به 2700 سال قبل از میلاد برمیگردد را به فرانسه بردند . از وقتی کا ماساژ با سیستم پزشکی درآمیخت ، رواج بیشتری یافت . در ایالات متحده آمریکا ، نخستین بار پزشکی بنام استیل ، بعلت از دست دادن سه فرزند خود به درمانهای غیر داروئی روی آورد و روی بیماران خود اقدام به درمان دستی کرد و نتایج مطلوبی بدست آورد . پس از او یکی از شاگردانش با ساده کردن روشهای او مکتب کاریوپراکتیک را بوجود آورد . در ابتدای سده نوزدهم در اروپا ، نخستین بار پروفسور پرهنریک لینگ در سوئد روش ماساژ سوئدی را ابداع و موسسه ماساژ را در استکهلم تاسیس کرد . در کشور انگلستان فردی بنام سیریاکس روشهای مختلف درست ورزی را بکار برد و کاریوپراکتیک را گسترش بخشید . در فرانسه دکتر ماژنه با مطالعه روشهای مختلف انگلیسی و آمریکائی و روشهای شرق و شمال آفریقا و تجارب شخصی خود ، مکتب مانیپولاسیون را ابداع و تکمیل کرد و اکنون این رشته در دانشگاههای این کشور تدریس می شود و فارغ التحصیلان آن در نقاط مختلف دنیا مشغول بکارند . بخاطر پیچیدگی اندام های انسان ، از رویکردهای متفاوتی برای درمان درد و اختلالات عملکردی استفاده میشود . برخی از این رویکردها :
- طب غربی : این رویکرد از روشهایی چون درمان داروهای شیمیائی و جراحی بهره می برد . یکی از مشکلات این طب ، درمان اختلالات عضلانی بود که هیچکدام از آنها بطور اختصاصی بر روی عضله کار نمیکردند. بیماری که در بافت های نرم خود احساس درد می کرد یا زمانی که این بافت ها به درستی عمل نمیکردند ، به متخصصان پزشکی مانند عصب شناسان ، جراحان و یا ارتوپدها و روماتولوژیست ها مراجعه میکردند و بر اساس نوع بیماری خود ، یا دارو مصرف میکرد یا به جراحی های باز ، تن می داد .
- استخوان شناسان : متخصصانی که بر روی استخوانها و مفاصل و دستکاری آنها کار می کنند .
- کاریوپراکتورها : متخصصانی که بر روی درمان مفاصل به ویژه ستون مهره ها تمرکز دارند و معتقدند که وجود ناهنجاریها به دلیل درست قرار نگرفتن مهره هاست و این عامل بر روی ریشه اعصابِ تغذیه کننده عضوها تاثیر صددرصد دارد.
- فیزیکال تراپها : متخصصانی که از تمرینات جسمانی و حرکتی برای درمان مفاصل و عضلات استفاده می کنند . با وجودی که فیزیکال تراپها امروزه از بسیاری از پیشرفتهای تکنولوژی مانند آب درمانی ، اولتراسوند و تحریکات الکتریکی عضلات بهره میگیرند ، اما تمرین و حرکت را بیش تر ترجیح میدهند . آنان همچنین روی وضعیت های حاد نظیر بازتوانی پس از عمل جراحی ، صدمات یا ناهنجاریهای مادرزادی تمرکز دارند .
باید توجه کنی که همه موارد بالا ، انسان را تکه تکه بررسی می کنند و برای انسان حیثیتی واحد و یکپارچه در نظر نمیگیرند . آنها انسان را مانند ماشین نگاه می کنند . من میخواهم تو بدانی که دیگران دارند چکار می کنند و از کارهای مثبتشان ، حُسن استفاده و بهره را ببری . آنها هیچکدام وضعیت مزاجی فرد را ملاحظه نمی کنند و بیخود و بی جهت به دستکاری بدن می پردازند که همین دستکاری ، بدون هیچ شک و شبهه ای ، میتواند مزاج انسان را خر
اب و فاسد کند و تو که مبانی طب سنتی ، یعنی امور طبیعیه را می دانی ، پس به حالت مزاجیِ بیمار هم متمرکز می شوی و بعد اقدام به هرگونه تدابیر درمانی می کنی .
در هرگونه تدبیر درمانی ، بدونِ آگاهی از وضعیت آناتومی و فیزیولوژیِ تَنِ آدمی ، نمیتوانی اینکار را کنی . طبابت در دست طبیب است و طبیب فردی است که طب را بلد باشد . در ماساژ دانستن آناتومی و فیزیولوژی از ضروریات است .
مبحث آموزشیِ فیزیولوژی و آناتومی در اینجا نیست . اما مقداری که یک ماساژور به آن محتاج است را به تو می گویم . البته به زبان طب غربی . هر چند که باید بر اساس طب سنتی سخن بگویم اما تو در همین حد هم بدانی کافیست بلکه لازم هم هست . لازم از این باب که بتوانی با اطبای غربی هم ارتباط برقرار کنی و در مقابل پاسخ های آنان در نمانی و بتوانی واژه های تخصصی آنان را بفهمی .
در ماساژ سه عضو بسیار مهم اند : پوست ، عضلات ، مفاصل و خون .
پوست سطحِ سخت و غیرقابل نفوذی است که بدن را پوشانده است . عاملی که پوست را به ساختاری محصور کننده تبدیل کرده است ، توانائی حفاظت و مراقبت آن است و اهمیت فیزیولوژی آن در برقراری ارتباط است . این سطح با تغییرات عروقی به هیجانات پاسخ می دهد . برای مثال هنگام لذت گلگون میشود و هنگام ترس زرد می شود ( البته در کلاس آنلاین اگر حضور داشتی عرض کردم که از منظر طب سنتی دلیل این حالت چیست . اما در طب غربی هنوز این مسئله حل نشده باقی مانده و فقط نظریاتی اینچنینی که قبل از پرانتز آمد ، مطرح میشود ) پوست هنگام ادای کلمات یا بروز هیجانات از طریق انتقال انقباض های هماهنگ عضلات زیر آن در ناحیه صورت به بیان مطلب کمک می کند . زمانی که به چنین واکنش هائی حساسیت پیدا می شود ، درمانگر از وضعیت روانی و هیجانی بیمار چیزهای قابل توجهی می آموزد و می تواند ماساژ را اختصاصی تر و موثرتر بکار گیرد . درمانگر با این اطلاعات می تواند اطمینان و اعتماد بیمار را به خود جلب نماید .
ضخامت پوست در بخش های مختلف ، متفاوت است و از 5/0 تا 3 میلیمتر متغیر است . این ویژگی در انسان حیاتی است . پوست لایه محافظتی برای ساختارهای عمقی تر است و اندامی بسیار حساس ( وسیعترین اندام بدن ) برای کسب اطلاعات محیطی برای سیستم عصبی به شمار می آید و به عنوان سیستم هشدار دهنده و محافظتی عمل می کند . پوست همچنین از طریق ساز و کارهای عضلانی دمای بدن را تنظیم می کند . ( چربی موجود در هایپودرمیس حرارت را دوسوم کمتر از دیگر بافتها انتقال می دهد ) و از هدر رفتن مایعات جلوگیری کرده ، به دفع و جذب مواد کمک می کند و به عنوان مانع و سدی شیمیایی و باکتریایی عمل می کند . میزان جریان خون در شبکه عروقی پوست از صفر تا 30٪ کل برونداد قلب متغیر است که آن را واکنش سمپاتیکی به تغییرات حرارت محیطی – که میزان انقباض عروقی را تغییر می دهد – کنترل می کند . این تغییر در جریان خون بر درجه حرارت تاثیر می گذارد . گرمای بدن از طریق تبخیر کاهش می یابد . ( 58٪ از کیلوکالری گرمایی بدن هدر می رود ) بنابر این در جلسات ماساژ ، پوشاندن بخشهائی از بدن که بطور مستقیم ماساژ روی آن انجام نمیشود برای جلوگیری از هدر رفتن بیش از اندازه حرارت بدن بسیار مهم است . شاید بتوان گفت این را میتوان دلیلی بر گفته حکمای طب سنتی که ماساژ باعث سستی و آرامش است مطرح کرد . چون حرارت تحلیل رفته و فرد سکون میابد .
نخستین نکته ای که باید بدانی این است که پوست هنگام لمس ، نرم و لطیف است . لایه ی بالائی و خارجی پوست که می توان آنرا لمس کرد « اپی درمیس » نامیده میشود . این لایه شامل دو منطقه است : منطقه عمقی تر بنام « زونا ژرمیناتیو » لایه ای از سلولهای ستونی است و یک لایه بسیار سطحی تر بنام « استراتوم بازال » . سلولها بطور مداوم از سطح پوست کنده شده ، از لایه عمقی تر جایگزین میشوند . این فرآیند طبیعی پی در پی انجام میشود اما گاهی برخی عوامل مانند مالش لباس یا انجام ماساژ ، سرعت آن را افزایش می دهند . ماساژ اغلب باعث برداشتن لایه بالائی شده که به سرعت جایگزین می شود . این فرایند طبیعی اغلب بدون درد است . لایه دوم « درمیس » نامیده میشود . درمیس درست زیر اپی درمیس قرار دارد و بیشترِ قطر پوست را تشکیل می دهد . تعداد سلولهای اپی درمیس بیشتر است اما درمیس حاوی کُلاژن و سلولهای ارتجاعی است که به پوست خاصیت مکانیکی میدهد . این لایه از حیث قطر و انعطاف پذیری مانند لایه کف و لایه پلک چشم متفاوت است . درمیس از بافت دولایه همبند تشکیل یافته است : لایه « پاپیلار » عمقی تر و لایه « رتیکولار » سطحی تر است . هنگام ماساژ نباید لایه پاپیلار را بیش از حد کش داد .
لایه های بافت نرم
اصطلاح بافت نرم معمولا برای توصیف هر بافتی بکار میرود که سطح استخوانی یا غضروفی نداشته باشد . با تعریف اختصاصی تر ، بافت نرم شام اپیتلیوم ، بافت همبند و بافت های انقباضی است . درمانگر می تواند در ویژگیهای لا
یه ها مانند سفتی ، چگالی ، ترکیب و حرکت ، تفاوت قائل شود .
اپیتلیوم
از دسته و ستونهای سلولهای ژلاتینی ساخته شده و مواد درون سلولی آنها اندک است .
بافت همبند
شامل سلولهای مختلفی نظیر فیبروبلاست ها ، سلولهای چربی ، فیبرهای الاستین و کلاژن است که به صورت ماتریس درهم تنیده شده است . اعصاب ، وریدهای خونی و عروق لنفاوی در بافت همبند وجود دارند .
بافت انقباضی
عضلات را تشکیل می دهند . سطح آن را « فاسیا » می پوشاند و با تاندون ها همراه است . چنانکه می بینید ، پوست شامل یک لایه اپیتلیوم و اپی درمیس است که لایه اول بافت همبند را تشکیل می دهد . در قسمت عمقی تر پوست ، فاسیای سطحی شامل چربی و مایعات بدن جای دارد و مسیری برای عبور عصب و عروق است .
فاسیای سطحی
فاسیا واژه ای لاتین به معنای نوار یا بند است . این نوار از بافت های وسیع بدن است و همه جای بدن یافت می شود و زیر ساخت بدن انسان را تشکیل می دهد . این بافت نه تنها به بدن شکل میدهد بلکه به منزله چارچوبی برای دیگر دستگاههای بدن مانند گردش خون و دستگاه عصبی عمل می کند . فاسیا را می توان اسکلت بافت نرم نامگذاری کرد . فاسیا نوعی بافت همبند است که اجزایی نظیر تاندون و لیگامنت را تشکیل می دهد و در نقاط مختلف اسامی متفاوتی به خود میگیرد . برای مثال : در اطراف مغز و طناب نخاعی ، مننینگ ، در اطراف استخوان ، پریستیوم ، در اطراف قلب ، پرکاردیوم و در اطراف شش حفره شکمی ، پردتونیوم نامیده میشود . فاسیا کل بدن را به صورت لایه ای درست زیر پوست می پوشاند . فاسیا اعمال زیر را انجام می دهد :
1) شکل دهنده و حمایت کننده ی ترکیب بدن است و اجزای آن را در کنار هم به عنوان یک مجموعه نگه می دارد .
2) با تغییر شکل یافتن به صورت نوار ، باعث افزایش قدرت عضله می شود . قدرت عضلاتی که از فاسیا خارج می شوند ، به طور قابل توجهی کاهش می یابد .
3) به صورت بخش بخش و مجزاست و کانالهائی برای عبور مایعات بدن دارد که مانع از گسترش عفونت در بدن می شود .
4) بعنوان چارچوبی برای سیستم های مختلف بدن ، از مویرگها ، عروق و عروق لنفاوی محافظت می ند .
5) باعث ایجاد بافت همبند جدید میشود .

فاسیا حاوی سلولهای بافتی است که می توانند در صورت نیاز به صورت تخصصی تقسیم می شوند و به بافت ضخامت می دهند و به ترمیم تاندون ها و لیگامنت ها کمک کرده ، لایه روی زخم ها را تشکیل می دهد . اما ویژگی ترمیمی و ذخیره ای فاسیا می تواند منجر به بروز مشکلاتی شود . زیرا بافت ها را با پوششی مانند تار عنکبوت به یکدیگر می چسباند و میتواند بین ساختارهائی که باید آزاد باشند حالت چسبندگی ایجاد کند . فاسیا همچنین با انباشته کردن ساختار درون عضلانی از رگ و ریشه ، باعث ایجاد درد شده ، حرکت را محدود می کند . چنین بافت هایی با گذشت زمان سخت تر شده ، صعب العلاجتر می شوند . از مهمترین خواص فاسیا این است که درتمام بدن به یکدیگر اتصال دارند و پیوسته اند . این حقیقت یک نکته کلیدی برای کسانی است که روی بدن انسان کار می کنند . فاسیا درمانها ، عقیده دارند که فاسیا مانند جورابی زنانه و بلند است که روی بدن کشیده شده و ممکن است از طریق اختلالات ایجاد شده در بدن ، دچار آسیب شود ، مقدارش کاهش یابد یا در آن کشش ایجاد شود . با تکنیک های مختلف دستی می توان آنرا دوباره به وضعیت اولیه برگرداند .
فاسیای سطحی ، هیپودرمیس ، درست در زیر پوست قرار دارد و حاوی چربی است . فاسیکول های بافت عضلانی ، عروق خونی پوست و اعصاب و نیمی از چربی بدن در آن قرار دارد . درمانگرها می توانند با افزایش نیروی فشار کاربردی فاسیای سطحی ، چربی انباشته شده در مایع را مورد آزمایش قرار داده ، حرکت پذیری فاسیای سطحی را با جمع کردن یا بلند کردن و تا زدن آن روی سطح بافت زیرین ارزیابی کند .
فاسیای عمقی
در قسمت عمقی تر فاسیای سطحی قرار دارد که بطور وسیعی زیر آن کشیده شده است . فاسیای عمقی شامل فاسیایی است که یک گروه از عضلات را در هم گرفته است . فاسیایی که اطراف کل عضله را گرفته اند ، اپی میوزیوم و فاسیایی دیگر فاسیکول یا دسته تارهای عضلانی را در خود گرفته و پری میوزیوم خوانده می شود . فاسیایی که یک تار عضله را می پوشاند ، اندومیوزیوم خوانده میشود . نقش فاسیای عمقی مقاومت در برابر نیروهای خارجی است ، اما سطح فاسیا میتواند باعث چسبندگی شده ، از سر خوردن فیبرهای عضله بر روی یکدیگر حین حرکت جلوگیری کند . این چسبندگی باید از بین برود تا حرکات نرم و بدون درد صورت بگیرد .
ادامه دارد ...