تدابیر نوزادان
در طب سنتی برای اطفال از بدو تولد تدابیر خاصی ارائه شده است که به تغذیه و بهداشت اطفال اشاره دارد
برای این که بچه ها هنگام تولد زردی نداشته باشند باید مادر در دوران بارداری از غذاهای خیلی گرم استفاده نکند (البته خیلی هم خنک نخورد) و بعد از تولد نوزاد نیز اگر علائم آغازین زردی در نوزاد بوجود آمد، باید پشت گوش نوزاد را حجامت کرد.
قنداق کردن نوزادان تا ۴۰ – ۵۰ روزگی به روشی که در قدیم این کار را می کردند.
توصیه می گردد؛ چرا که با توجه به این که نوزادان دارای اندام و مفاصل بسیار ظریف هستند، قندان، نوزادان را از ضربات احتمالی حفظ می کند و در هنگام بغل گرفتن و حمل نیز او را محافظت می کند، دمای بدن نوزاد را ثابت نگه می دارد و به رشد طبیعی اعضاء و اندام کودک کمک می کند.
در قنداق کردن نوزادان موارد ذیل توصیه می شود:
صورت و پیشانی باز باشد
ریسمان اندک پهن عریض باشد و چندان تنگ نمی پیچند .
روزی ۲تا ۳ بار و شبها یکبار باز وبسته شوند .
بهترین حالت بازکردن نوزاد هر ۳ ساعت یکبار و حدود یک ساعت آزاد بودن وی است.
شکم دختران ملایم تر از پسران پیچیده شود .
توصیه می شود برای شستشوی نوزادان تا چهل روزگی از آب و نمک استفاده کنید. یعنی در هر بار استحمام یک بار با آب نمک رقیق شستشو بدهید.
البته مراقب باشید در چشم و گوش و دهان نوزاد آب نمک وارد نشود، سپس یک بار بعد از آن با آب خالی او را بشویید و از صابون استفاده نکنید.
بهترین حالت قرار گیری نوزاد در حین شستشو، آویزان کردن نوزاد بر روی سطح داخلی ساعد می باشد و برای جلوگیری از لیز خوردن آن، بهتر است کسی که این کار را می کند با لباس آستین دار نوزاد را روی دست خود قرار دهد.(سینه طفل بر دست چپ و با دست راست شستشو صورت گیرد تا ضمن مراقبت از شکم، آب وارد چشم و گوش و دهان وبینی نوزاد نشود
بعد از چهل روز نیز با آب صابون رقیق شده، کودک را بشویید. برای این کار صابون زیتون مورد تایید تهیه نمایید و صابون را پودر کرده و داخل آب به صورت رقیق حل نمایید و از آن برای شستن کودک استفاده کنید.
ضمناً در حمام نباید طفل را تا آن حدی نگه دارند که سرخی در پوست طفل پدیدار شود و حالت برآمدگی ایجاد شود که این امر موجب هدر رفتن رطوبات مفید نوزاد است.
اصول تغذیه در کودکان و نوزادان
با توجه به این که مغز نوزادان مخصوصاً تا سه سالگی در حال رشد سریع می باشد، بادام برای رشد مغز بسیار مفید است.
برای کودکان زیر ۶ ماه که تنها شیر مادر می خورند، بادام توسط مادر زیاد مصرف گردد و برای کودکان بالای ۶ ماه از حریره بادام استفاده شود که طبیعت آن گرم و تر و بسیار زود هضم است. همچنین می توانید شیر بادام به او بدهید.
برای تهیه آن مقداری مغز بادام را شب در آب خیس کرده تا صبح نرم می شود، سپس به همراه همان آب و مقداری عسل کاملاً توسط دستگاه مخلوط کن، مخلوط نمایید تا شبیه شیر ولی غلیظ تر گردد. اگر پوست روی بادام نیز مورد پسند کودک نبود، می توانید آنرا نیز بگیرید و بعد مخلوط کنید.
امام صادق علیه السلام فرموده اند:حجامت در چهار ماهگی باعث حذف لعاب بدن و کاهش حرارت سر و بدن می گردد، لذا توصیه می شود بعد از پایان چهار ماهگی، نوزادان را حجامت بسیار سبک انجام دهید.
به کودکان بالای چهار ماه باید غذای کمکی مغذی بدهید. مزاج سنی کودکان گرم و تر است و باید غذاهای گرم و تر به آن ها بدهید تا به رشد آنها کمک کنید.
با گندم و گوشت گوسفندی و نخود غذا برای او درست کنید، انجیر، خرما و انگور به بچه بدهید و نگذارید با تغذیه نادرست سلامت مزاج او مبتلا به تغییرات و عادات نامطلوب شود.
در کودکانی که فقط شیر مادر میخورند، باید مادر تغذیه خوبی داشته باشد تا جایگزین قطره مولتی ویتامین گردد.
عسل هم به اندازه بدهید و خیلی افراط نکنید.
بچه ها هم مانند بزرگترها مزاج خاص خود را دارند که از علایم و ویژگی هایشان می توانید متوجه شوید که مزاج جبلی (ذاتی) و مادرزادی آن ها چیست و بسته به مزاج آن ها میزان مصرف عسل را می توانید کم و زیاد نمایید.
ماست نیز همراه با غذا توصیه نمی شود؛ چرا که خلطی که با خوردن ماست همراه غذا مخصوصاً غذاهای گوشتی تولید می شود، خلط سالمی نمی باشد.
بچه ها امروزه معمولاً ماست را خیلی دوست دارند، لذا به جای دادن ماست همراه غذا به کودکان، توصیه می گردد ماست به همراه لبوب مانند گردو، کشمش، بادام زمینی، پسته و فندق را به صورت میان وعده یا حتی در برخی مواقع آن را به عنوان غذا (بدون این که در کنار آن غذای پختنی دیگری مصرف شود) همراه با مقداری نان سنگک به کودک بدهید.
حتی می توان با مقداری دم کرده زعفران هم سردی ماست را بگیرید و هم آن را رنگی نمایید تا برای کودکان جذاب تر گردد. آب لبوی پخته شده نیز برای جذاب کردن رنگ ماست پیشنهاد می شود.
شیره انگور, عسل و مغزهای خشک بار (مثلا به شکل کوبیده شده) نیز زیاد بخورد.
ختنه نوزادان پسر نیز از بدو تولد تا یک ماهگی و در صورتی که میسر نگردید بعد از اتمام شش سالگی توصیه می گردد.
در کودکانی که فقط شیر مادر می خورند، باید مادر تغذیه خوبی داشته باشد تا جایگزین قطره مولتی ویتامین گردد. از چهار، پنج ماهگی نیز غذای کمکی را شروع کنید.
برای تامین ویتامین D بچه را لخت کنید و در معرض نور مسقیم آفتاب قرار دهید، عسل نیز به او بدهید و غذای کمکی مغذی به بچه بدهید.
برای تامین ویتامین A مادر و کودک زردک یا هویج و آب زردک یا آب هویج فراوان بخورند. ضمناً هویج دارای طبع گرم و تر می باشد و برای رشد کودکان بسیار مناسب است.
تا دو سالگی دادن دوا و مداخلات پزشکی بدون دلیل و اجازه پزشک ممنوع است. بدون دلیل به کودک هیچ دارویی ندهید و هیچ تدبیر درمانی به کار نگیرید.
مادران باید برای رفع نفخ در نوزاد از عرق نعنا استفاده کنند و گاهی اوقات یک قاشق چای خوری هم در گلوی بچه بریزد تا نوزاد با آن آشنا شود.
برای پیشگیری و جلوگیری از سرماخوردگی اطفال موارد زیر توصیه می شود:
بچه را در حمام گرم استحمام کنید.
بعد از حمام گرم کمتر از یک دقیقه آب سرد را روی پایش بریزید (مچ پا به پایین).
تغذیه سالم داشته باشند و از خوردن هله هوله (کاکائو، سس و مواد کارخانه ای) خودداری کند تا سیستم دفاعی او قوی شود.
گرم نگه داشتن سر کودک با کلاه یا لچکی تا دوسالگی مخصوصاً در هوای خنک.
ایزوله نکردن بچه در تماس با خاک (و در معرض قرار داد آن ها).
در هنگام سرماخوردگی دم کرده آویشن به کودک بدهید و از بخور مرزن جوش و دم کرده آن استفاده نمایند.
برای درمان سرفه و آب ریزش بینی کودکان،
به بچه دم کرده پونه و نعناع به شکل رقیق و کم و آش ولرم بدهند و خوردن مواد غذایی با طبع گرم هم به ایشان کمک می کند.
برای رفع تب در آب ولرم حاوی مقداری نمک دریا بچه را پاشویه کنید. نمک باعث می شود بچه لرز نکند. قطره استامینوفن همانند تمام داروهای شیمیایی عوارض خاص خودش را دارد و مصرف بالای آن عوارض کبدی نیز دارد. تب یک علامت مهمی است باید علت را رفع کرد تا علامت به صورت کامل رفع گردد.
هنگام تب دار شدن کودک از اجابت مزاج مطمئن شوید که یبوست پیدا نکرده باشد
از دادن آب سیب طبیعی در زمان تب به کودک غفلت نکنید.
در صورت یبوست از ملینات فقط یک یا دو بار استفاده کنید. در کودکان از استفاده بی مورد و مکرر از ملینات باید خودداری کرد چون دستگاه گوارش آنان به این ملینات عادت کرده و عملکرد طبیعی خود را از دست خواهد داد.
استفراغ حاوی شیر خورده شده که گاهی در بعد از خوردن شیر در اکثر نوزادان دیده می شود کاملاً طبیعی است و نیاز به هیچ گونه اقدام درمانی ندارد. ولی استفراغ های جهنده و مکرر نیاز به پیگیری پزشکی دارد.
اگر اطفال با شیر مادر سیر نمی شوند، شیر گاو را کنارش امتحان کنید. باید تغذیه مادر نیز صحیح باشد و برای افزایش شیرش ۵۰ گرم سیاه دانه را بکوبید (آسیاب نکنید) و با ۳۰۰ گرم عسل مخلوط نمایید و از آن مادر، روزی یک قاشق مربا خوری صبح و شب میل نماید و همچنین حریره بادام بخورند و مواد و ادویه جات خشک مصرف نکنند و خورش های چرب گوسفندی و همچنین چهارتخمه، زیره سبز و رازیانه بسیار مفید هستند.
احکام کودک در هفته اول تولد
◀️ شستشوى بدن (غسل)
◀️ نخستین غذا (کام برداشتن)
◀️ نخستین سخن (اذان و اقامه)
◀️ نامگذارى
◀️ تراشیدن سر
◀️ ختنه
◀️ عقیقه
◀️ ولیمه
شستشوى بدن (غسل دادن)
1⃣ غسل دادن نوزاد, مستحب است .
2⃣ اگر غسل دادن براى نوزاد ضرر داشته باشد, مستحب نیست
3⃣ اگر غسل دادن نوزاد دو یا سه روز تأخیر بیفتد مانعى ندارد, ولى اگر به حدى تأخیر بیفتد که به او نوزاد نگویند . بهتر است , رجاءاً غسل دهند.
نخستین غذا (کام برداشتن )
مستحب است ـ حتى پیش از خوردن شیر مادر با آب فرات و تربت سیدالشهداء (ع ) کام طفل را بر دارند
نخستین سخن (اذان و اقامه)
مستحب است در روز اول تولد نوزاد , یا پیش از افتادن بند ناف او, در گوش راستش اذان , و در گوش چپش اقامه بگویند.
نامگذارى
1⃣ پس از تولد نوزاد, مستحب است نام نیکویى برایش بر گزینند.
2⃣ برگزیدن نام نیکو یکى از حقوق فرزند بر پدر خویش است
3⃣ بهترین نامها براى فرزند نامهایى است که بندگى خداوند را در بر داشته باشد; مانند عبدالله , عبدالرحمن ,عبدالرحیم ; و در مرتبه دوم نامهاى پیامبران و امامان (علیهم السلام ).
4⃣ از میان نامهاى پیامبران و امامان (علیهم السلام ) نام محمد بهترین نامهاست .
5⃣ کسى که چهار فرزند پسر دارد, مکروه است , نام یکى از آنان را محمد نگذارد
تراشیدن سر
⬅️ در روز هفت تولد نوزاد ـ دختر یا پسر ـ مستحب است موى سر او را تراشیده و به اندازه وزن موها طلا و نقره صدقه دهند.
⬅️ مکروه است قسمتى از موى سر نوزاد را تراشیده و قسمتى را باقى گذارند.
ختنه
۱➖ واجب است فرزند پسر ختنه شود.
۲➖ مستحب است ختنهء نوزاد را در روز هفتم انجام دهند.
۳➖ نوازدى که به طور مادرزاد ختنه شده باشد, اگر ختنه اش کامل باشد, لازم نیست او را ختنه کنند.
۴➖ نوزادى که به طور مادرزاد ختنه شده , مستحب است براى عمل کردن به سنت پیامبر به محل ختنه او تیغ بگذارنند.
۵➖ کسى که کودک ـ مسلمان ـ را ختنه مى کند لازم نیست مسلمان باشد; زیرا کافر هم مى تواند کودک مسلمان راختنه کند.
عقیقه
1- عقیقه , گوسفند یا حیوان دیگرى است که براى هر شخصى کشته مى شود.
2- گوسفند , گاو یا شتر در عقیقه کافى است ولى قوچ از همهء اینها بهتر است .
3- مستحب است عقیقه سالم و چاق باشد.
4- مستحب است عقیقهء پسر, حیوان نر و عقیقهء دختر, حیوان ماده باشد.
5- مستحب است عقیقه را روز هفتم تولد کودک بدهند و اگر از روز هفتم تأخیر افتاد, همچنان مستحب است , حتى اگر فرزند بالغ شد, و برایش عقیقه نداشته باشند, مستحب است خودش عقیقه را بدهد.
6- در عقیقه مى توانند گوشت خام یا پخته شده را تقسیم کنند, یا بپزند و گروهى از مؤمنین ـ حداقل ده نفر ـ رادعوت کنند و به آنها غذا بدهند.
7- مستحب است پا و ران عقیقه را به قابله (ماما) بدهند.
8- صدقه دادن قیمت عقیقه به جاى عقیقه کافى نیست .
9- مکروه است که پدر نوزاد یا یکى از عائلهء او از گوشت عقیقهء فرزندشان بخورند و مادر نوزاد نیز اگر از عقیقه نخورد به احتیاط نزدیکتر است .
10- در مورد آنچه در بعضى از روستاها رسم است که استخوان عقیقه را در پارچهء سفیدى پیچیده و دفن مى کنند مدرکى نیافتیم .
ولیمه
1- ولیمه دادن در تولد فرزند مستحب است .
2- لازم نیست ولیمهء تولد فرزند در روز تولد وى باشد, بلکه اگر چند روزى هم بگذرد مانعى ندارد.
3- ولیمه دادن براى ختنهء فرزند, نیز مستحب است .